Είναι πράγματι σωστή η άποψη ότι «οι ενεργειακές
αναγκες της Τουρκίας είναι ίσως το μόνο κίνητρο
για να λύσει το Κυπριακό»;
Του Δρα Άριστου Αριστοτέλους
Η δήλωση του προέδρου Αναστασιάδη στο «Βήμα της Κυριακής» ( 03.08.2014) ότι οι ενεργειακές ανάγκες της Τουρκίας ίσως να είναι το μόνο κίνητρο για να λύσει το Κυπριακό, δημιουργεί σοβαρά ερωτηματικά ως προς τις προοπτικές επίλυσης του προβλήματος. Δημιουργεί επίσης απορίες ως προς την αποτελεσματικότητα άλλων πολιτικών στις οποίες έχει επενδύσει η κυβέρνηση της Λευκωσίας.
Η Τουρκία διψά κυριολεκτικά για ενέργεια, οι δε ολοένα αυξανόμενες ανάγκες της ικανοποιούνται σχεδόν εξολοκλήρου με εισαγωγές από το εξωτερικό. Με βάση το Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, η Τουρκία το 2011 κατανάλωσε ενέργεια ύψους 114.1 εκατομμύρια τόνους ισοδύναμου πετρελαίου, ενώ το 2030 η ποσότητα αυτή θα διπλασιαστεί, στα 237 εκατομμύρια. Οι κύριοι προμηθευτές της χώρας σε φυσικό αέριο είναι η Ρωσία που καλύπτει το 60% των εισαγωγών και το Ιράν, 20%. Επίσης 39% του αργού πετρελαίου εισάγεται από το Ιράν, 19% από το Ιράκ και 15% από τη Σαουδική Αραβία.
Το γεγονός αυτό καθιστά την Τουρκία οικονομικά και πολιτικά ευάλωτη έναντι των μεγάλων προμηθευτών της που είναι και οι κύριοι γεωπολιτικοί ανταγωνιστές της. Ως εκ τούτου η Άγκυρα προσπαθεί να δημιουργήσει ευνοϊκότερα δεδομένα, πρώτο, δίνοντας έμφαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στην πυρηνική ενέργεια – όπου όμως αντιμετωπίζει οικονομικές και τεχνικές δυσκολίες. Δεύτερο, προωθείται ως κόμβος διοχέτευσης ενέργειας μέσω αγωγών προς την Ευρώπη από τον Καύκασο, την Κασπία και τη Μέση Ανατολή, ικανοποιώντας με τις διευθετήσεις αυτές και δικές της ανάγκες και αυξάνοντας τη στρατηγική της σημασία απέναντι σε Ευρωπαίους και προμηθευτές. Αρκετή πρόοδος έχει επιτευχθεί στο θέμα αυτό. Όμως όσον αφορά την κατασκευή του αγωγού «Ναμπούκο», που θα μετέφερε στην Ευρώπη έως και 31 εκ. κυβικά μέτρα φυσικού αέριο ετησίως από οπουδήποτε στην περιοχή εκτός από τη Ρωσία, η οικονομική κρίση ανέτρεψε τους σχεδιασμούς προς όφελος λιγότερο σημαντικών λύσεων.
Συμφωνίες με τις αρχές του κουρδικού Ιράκ για κατασκευή αγωγού διοχέτευσης 250.000 βαρελιών πετρελαίου την ημέρα προς την Τουρκία, παρακάμπτοντας την κεντρική κυβέρνηση της χώρας προκάλεσαν αντιδράσεις τόσο στη Βαγδάτη αλλά και στη φίλα προσκείμενη σε αυτή Τεχεράνη. Επίσης τουρκική προσπάθεια εκμετάλλευσης της συνεργασία με τις κουρδικές αρχές του Ιράκ για άσκηση πίεσης στους Κούρδους αυτονομιστές της Τουρκίας κατέληξε σε αποτυχία. Από την άλλη, περαιτέρω ενίσχυση των συναλλαγών με την Τεχεράνη για αύξηση της ροής ενέργειας προς την Τουρκία πριν εξομαλυνθούν οι σχέσεις Ιράν - ΗΠΑ θα εκληφθεί ως υπονόμευση της Ουάσιγκτον από την Άγκυρα.
Η ανακάλυψη φυσικού αερίου στην ΑΟΖ του Ισραήλ και της Κύπρου θα μπορούσε να αποτελέσει πιθανή ευκαιρία εισαγωγής ενέργειας στην Τουρκία ή και για διέλευση αγωγών μεταφοράς του στην Ευρώπη. Από την άλλη βέβαια δεν μπορεί να υπερβάλλει κανείς για τη σημασία τους, ότι δηλαδή θα μπορούσαν να υποκαταστήσουν τις ρωσικές προμήθειες προς την Τουρκία και την Ευρώπη. Εξάλλου το τοπίο στην περιοχή είναι ομιχλώδες όσον αφορά τις εκμεταλλεύσιμες ποσότητες φυσικού αερίου αλλά και τις εξαγωγικές δυνατότητες και τις διαφαινόμενες προοπτικές. Πέραν τούτων υπάρχουν και πολιτικά προβλήματα μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, μεταξύ Λιβάνου και Τελ- Αβίβ και βέβαια μεταξύ Τουρκίας – Κύπρου, που καθιστούν το όλο ζήτημα περίπλοκο και δύσκολο να προωθηθεί ώστε να μπορέσει η Άγκυρα να αποτελέσει μέρος της ενεργειακής συνεργασίας στην περιοχή. Ιδιαίτερα σε σχέση με την Κύπρο, ακόμη και αν υπάρχουν επαρκείς ποσότητες φυσικού αερίου στην ΑΟΖ της, θα ήταν πλάνη να αναμένει κανείς ότι θα αποτελούσε κίνητρο για την Τουρκία να κάνει τέτοιες υποχωρήσεις στο Κυπριακό που θα ήταν δεχτές από τους Ελληνοκυπρίους, για να επωφεληθεί κάποιων ποσοτήτων φυσικού αερίου που ενδεχόμενα υπάρχουν.
Υπό το πρίσμα των ανωτέρω και του γεγονότος ότι η Λευκωσία εκτιμά τις ενεργειακές ανάγκες της Τουρκίας ως το μόνο κίνητρο για να λύσει η Άγκυρα το Κυπριακό – ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι - το μέλλον διαγράφεται απογοητευτικό όσον αφορά την πορεία του προβλήματος ή και το είδος μια λύσης που θα μπορούσε να αναμένει κανείς. Την ίδια ώρα η εκτίμηση ότι η ενέργεια είναι το μόνο κίνητρο για την Τουρκία, αφήνει να εννοηθεί ότι άλλοι διακηρυχθέντες μοχλοί κυβερνητικής πολιτικής στο Κυπριακό όπως η ΕΕ, η «νέα στρατηγική σχέση» με τις ΗΠΑ, η ένταξη στο Συνεταιρισμό για την Ειρήνη», η στενή σχέση με το ΝΑΤΟ κ.λπ δεν είναι αποτελεσματικοί.
(04.08.2014)
ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
