Συμβούλια εμπειρογνωμόνων
αντί ΣΕΑ και στρατηγικό κενό
Του Δρος Άριστου Αριστοτέλους *
Η αποκάλυψη της εφημερίδας «Αλήθεια» (20.08.2014), που συνήθως είναι καλά ενημερωμένη σε κυβερνητικά θέματα, ότι ο πρόεδρος της Δημοκρατίας τελικά αποφάσισε τη σύσταση δύο Συμβουλίων εμπειρογνωμόνων αντί τη δημιουργία Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας (ΣΕΑ) που είχε εξαγγείλει τελευταίως, χρήζει περαιτέρω συζήτησης και προβληματισμού,ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το στρατηγικό τους προσανατολισμό.
Βέβαια, δεν είναι και πολύ γνωστοί οι πραγματικοί λόγοι, είτε πίσω από την αρχική εξαγγελία για δημιουργία ΣΕΑ, αν και πολλά έχουν γραφτεί, είτε για την απόφαση τελικά να μην υλοποιηθεί και να δημιουργηθεί κάτι άλλο. Ούτε και είναι καλά γνωστό ποιοι συμβουλεύουν τον πρόεδρο της Δημοκρατίας σε αυτά τα θέματα και ποια η ποιότητα των συμβουλών τους που τον οδήγησαν σ’ αυτές τις αποφάσεις.
Εν πάση περιπτώσει όμως, όπως αναφέρει το δημοσίευμα που φέρει τον τίτλο «Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας σπάζει στα δύο», αντί ΣΕΑ εντός των επομένων ημερών «θα ανακοινωθεί η δημιουργία δύο Συμβουλίων – δεξαμενές σκέψεις που έχουν να κάνουν με χάραξη πολιτικής». Θα είναι «δύο ξεχωριστά Συμβούλια από τεχνοκράτες και επιστήμονες, ένα Γεωστρατηγικής Πολιτικής και ένα άλλο Ενεργειακής Στρατηγικής, ώστε να μην υπάρχει σύγκρουση αρμοδιοτήτων και ειδικοτήτων». «Τα δύο Συμβούλια θα είναι συμβουλευτικά σώματα προς τον Πρόεδρο και το εθνικό συμβούλιο και θα καλούνται να ετοιμάσουν εκθέσεις, αναλύσεις, προβλέψεις για γεγονότα που μας επηρεάζουν» αναφέρει η εφημερίδα.
Η απόφαση αξιοποίησης εμπειρογνωμόνων σ’ αυτά τα θέματα από μέρους της κυβέρνησης είναι πολύ καλή κίνηση. Προκύπτουν όμως διάφορες απορίες και ερωτήματα για αυτές τις αποφάσεις και ρυθμίσεις που σωστά ή λανθασμένα δημιουργούν την εντύπωση ύπαρξης σύγχυσης ή και όχι τόσο καθαρής αντίληψης γύρω από αυτά τα ζητήματα. Πρώτα απ’ όλα, εκτός από τους όρους εντολής τους, ποια είναι η έννοια της «γεωστρατηγικής πολιτικής» και της «ενεργειακής στρατηγικής» που τα Συμβούλια αυτά καλούνται να υπηρετήσουν; Γιατί όχι και Συμβούλια «γεωπολιτικής» ή «γεωοικονομικής» στρατηγικής ή και ακόμη «Συμβούλιο Στρατηγικών Μελετών» που θα κάλυπτε όλα τα ανωτέρω όπως και άλλους συναφείς τομείς εθνικής πολιτικής.
Πολύ σημαντικό ερώτημα είναι αυτό: Υπάρχει σαφές πλαίσιο εθνικής στρατηγικής που θα αποτελεί καθοδηγητικό φάρο και εργαλείο στις έρευνες, τις μελέτες και τις εισηγήσεις τους για αποτελεσματικότερη επίτευξη των σκοπών της; Εάν όχι, τότε τα Συμβούλια αυτά, αναπόφευκτα, όσον αφορά την εθνική πολιτική, θα λειτουργούν μέσα σε στρατηγικό κενό – χωρίς βασικά σαφή προσανατολισμό ως προς τους σκοπούς που αυτή επιδιώκει ή πρέπει να επιτύχει.
Ούτε και - όπως πιστεύεται - υπάρχει σύγκρουση αρμοδιοτήτων, είτε μεταξύ ΣΕΑ και Συμβουλίων, είτε μεταξύ των δύο Συμβουλίων καθεαυτό, γιατί ο ρόλος, ο σκοπός, τα καθήκοντα, οι αρμοδιότητες και οι εξουσίες του καθενός των οργάνων αυτών είναι διαφορετικός. Άλλο θέμα είναι το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας και άλλο οι τεχνοκρατικές επιτροπές ή τα «Συμβούλια», που φαίνεται ορισμένοι να τα συγχύζουν. Μάλλον επικαλύψεις θα υπάρχουν στο περιεχόμενο των θεμάτων που πραγματεύεται έκαστο των Συμβουλίων αυτών.
Τέλος, η ύπαρξη Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας δεν αποκλείει την ταυτόχρονη ύπαρξη και Επιτροπών, Ομάδων, «Συμβουλίων» κλπ, τεχνοκρατών επί διαφόρων θεμάτων, και το ίδιο ισχύει αντιστρόφως. Αντίθετα η λειτουργία τέτοιου είδους Επιτροπών («Συμβουλίων») από τεχνοκράτες που θα μελετούν και εκπονούν μελέτες επί διαφόρων θεμάτων εθνικής πολιτικής και θα υποβάλλουν προτάσεις και εισηγήσεις, αποτελούν βασική προϋπόθεση για την αποτελεσματική λειτουργία ενός Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας αλλά και της ίδιας της κυβέρνησης.
Εξάλλου το ΣΕΑ δεν είναι τεχνοκρατικό όργανο αλλά φορέας πολιτικός που σκοπό έχει να εξετάζει, να αντιμετωπίζει και χειρίζεται προκλήσεις, απειλές και γενικά εξελίξεις που αφορούν την εθνική ασφάλεια της χώρας και που δεν είναι απαραίτητα πάντοτε στρατιωτικές. Στο όργανο αυτό, επικεφαλής του οποίου είναι ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, συμμετέχουν κυρίως οι Υπουργοί Εξωτερικών και Άμυνας, ο Αρχηγός του ΓΕΕΦ, ο Διοικητής της ΚΥΠ και ανάλογα με το θέμα και άλλοι Υπουργοί ή και ο Πρόεδρος της Βουλής και Υπηρεσιακοί Παράγοντες. Ο πρόεδρος θα έπρεπε ίσως να ξανασκεφτεί τη δημιουργία ενός τέτοιου ΣΕΑ, είναι το ίδιο το κράτος που θα ωφεληθεί.
Τα ανωτέρω καταγράφονται ως τροφή για σκέψη, για περαιτέρω συζήτηση και προβληματισμό, καθώς, όπως φαίνεται, οι αρμόδιες αρχές ετοιμάζονται να ανακοινώσουν τις αποφάσεις στις οποίες έχει καταλήξει επί του προκειμένου – προφανώς με τις συμβουλές κάποιων - ο πρόεδρος της Δημοκρατίας.
*Τέως Βουλευτής,
ειδικός σε Θέματα Άμυνας και Στρατηγικής
(22.08.2014)
ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
