ΤΟ ΔΙΑΜΟΡΦΟΥΜΕΝΟ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ
ΣΤΗ ΒΑΛΤΙΚΗ, Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
Του Δρα Άριστου Αριστοτέλους
Πρώην Βουλευτή, Ειδικού σε Θέματα Άμυνας και Στρατηγικής
Η ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο Σύμφωνο της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας (ΝΑΤΟ) αλλάζει το γεωπολιτικό και στρατιωτικό τοπίο στην περιοχή της Βαλτικής, με επιπτώσεις στη γενικότερη αντιπαράθεση μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, αλλά και προβληματισμούς για τη διεθνή ασφάλεια και ειρήνη. Κι ενώ νοτιότερα ευνοείται από τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ και η Τουρκία – χωρίς να αγνοούνται οι κίνδυνοι και οι προκλήσεις από την ουκρανική κρίση - για το Κυπριακό δεν διαφαίνεται τίποτα το υποσχετικό.
Γεωπολιτικά, με την ένταξη της Φινλανδία και της Σουηδίας δημιουργείται ένα συμπαγές πλέγμα χωρών μελών του ΝΑΤΟ στην περιοχή. Σχηματίζεται ένα πέταλο συμμαχικών κρατών που απομονώνουν τη Ρωσία στη Βαλτική Θάλασσα όπου βρίσκεται μια από τις μεγαλύτερες ναυτικές βάσεις του ρωσικού στόλου, στο Καλίνινγκραντ, καθώς και το μεγάλης στρατηγικής σπουδαιότητας λιμάνι της Αγίας Πετρούπολης, της δεύτερης μεγαλύτερης ρωσικής πόλης.
Με τη νατοποίηση της Φινλανδία και της Σουηδίας αφαιρείται ένας τεράστιος όγκος ουδέτερου γεωγραφικού χώρου που παρεμβάλλεται μεταξύ νατοϊκών χωρών και της Ρωσικής Ομοσπονδίας αλλά και ιδιαίτερα σημαντικού για την άμυνα της χώρας. Με την ένταξη της Φινλανδίας εξουδετερώνεται το πλεονέκτημα αυτό για τη Ρωσία αφού τα σύνορα του ΝΑΤΟ μεταφέρονται προς ανατολάς και εφάπτονται πλέον άμεσα με τα ρωσικά - σε ένα μέτωπο 1300 χιλιομέτρων.
Πιο δυτικά, με τη νατοποίηση της Σουηδίας, η χώρα αυτή μαζί με τη Δανία και τη Νορβηγία - και οι δύο μέλη του ΝΑΤΟ - μπορούν να μπλοκάρουν αποφασιστικά τα στενά εξόδου του ρωσικού στόλου από τη Βαλτική στη Βόρεια Θάλασσα ή και αντιστρόφως. Πλήττεται ‘έτσι ο επιχειρησιακός ρόλος του Ρωσικού Πολεμικού Ναυτικού στην περιοχή, του οποίου η δράση φτάνει μέχρι και τη λεκάνη της Μεσογείου.
Το πέταλο αυτό που δημιουργείται στη Βαλτική αποτελεί συνέχεια μιας ενιαίας αλυσίδας συμμαχικών κρατών στα ανατολικότερα σύνορα της νατοϊκής Ευρώπης προς την Ρωσία, που εκτείνεται από την Πολωνία, στην Ουγγαρία, τη Σλοβακία, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία μέχρι την Τουρκία. Οι χώρες αυτές αποτελούν εμπροσθοφυλακή του ΝΑΤΟ απέναντι στη Ρωσία με μια δύναμη 619.000 στρατιωτών και αμυντικό προϋπολογισμό $21.3 δις (IISS, 2021).
Τουρκία - Κυπριακό
Σε ό,τι αφορά τη νατοϊκή Τουρκία, ιστορικό αντίπαλο αλλά και ευκαιριακά συνεργάτη της Μόσχας, ασφαλώς επηρεάζεται από την εξέλιξη αυτή. Η Ρωσία με διεύρυνση της Συμμαχίας θα έχει να επιληφθεί ενός νέου αλλά σημαντικού μετώπου, το οποίο θα αποσπάσει αυξημένο μέρος του ενδιαφέροντος και των ενεργειών της, απορροφώντας, τουλάχιστο βραχυπρόθεσμα, από τους ήδη περιορισμένους στρατιωτικούς πόρους σε άλλες κατευθύνσεις. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την αφαίμαξη ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία, επηρεάζουν αρνητικά τα επίπεδα των συμβατικών στρατιωτικών ικανοτήτων της χώρας εντός και εκτός Ρωσίας ή και σε περιοχές ανταγωνισμού με την Τουρκία. Δημιουργούνται έτσι περιθώρια ανάσας στην Άγκυρα από την πίεση της ρωσικής απειλής και ενδεχομένως ευκαιρίες για την εξωτερική και αμυντική της πολιτικής.
Από άλλη οπτική γωνία, οι στρατιωτικές επεμβάσεις της Ρωσίας στη γειτονιά της Τουρκίας, όπως στη Γεωργία το 2008, στη Κριμαία το 2014 και ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία – χωρίς να ξεχνιούνται και οι μεταξύ Άγκυρας και Μόσχας ιστορικές διαφορές - αποτελούν πηγή τουρκικού προβληματισμού και ανησυχίας. Ιδιαίτερα υπό τις διαμορφούμενες συνθήκες αντιπαράθεσης με τη Δύση, η ναυτική κυριαρχία και έλεγχος στη Μαύρη Θάλασσα, καθιστούν τη λεκάνη αυτή ακόμη πιο ζωτικό χώρο για την ασφάλεια και άμυνα της Ρωσίας και αντιστρόφως για την Τουρκία. Η αυξανόμενη ανάγκη του ρωσικού στόλου, για έξοδο μέσω των τουρκικών στενών στα θερμά νερά της Μεσογείου πονοκεφαλιάζει την Τουρκία.
Τα δεδομένα αυτά δημιουργούν μείγμα πλεονεκτημάτων, προκλήσεων και κινδύνων για την Τουρκία. Ταυτόχρονα αναδεικνύουν τόσο τη σημασία που έχει για την ασφάλεια της Τουρκίας η παραμονή της στο ΝΑΤΟ όσο και τη μεγάλη αξία της γεωγραφικής της θέσης και του στρατιωτικού της εκτοπίσματος ως μέλος της Συμμαχίας και εταίρος των ΗΠΑ. Αυτό είναι ένα γεγονός που αξιοποιεί πλήρως η Άγκυρα για να αποσπάσει οφέλη από τους δυτικούς, είτε εκβιάζοντας τους με εμβάθυνση των σχέσεων της με τη Μόσχα είτε παρεμβάλλοντας εμπόδια στην ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.
Τέλος όσον αφορά το Κυπριακό, μέσα στο διαμορφούμενο γεωπολιτικό τοπίο δεν διαφαίνεται τουλάχιστο επί του παρόντος να υπάρχουν τέτοια στοιχεία που θα μπορούσαν βάσιμα να ανατρέψουν τη θέση των Τούρκων περί λύσης δύο κρατών ή τα τετελεσμένα των Βαρωσίων, ανοίγοντας το δρόμο σε ένα γόνιμο διάλογο.
19/05/2022
